Her Kitap Herkese Aynı Şeyi mi Söyler?

Bazen aynı kitabı okuyan iki kişinin bambaşka şeyler hissetmesine şaşırırım. Bir arkadaşımın çok sevdiği, öve öve bitiremediği bir kitabı elime alırım ama aynı heyecanı bulamam. Ya da tam tersi, beni derinden sarsan bir hikâyeyi, başkası sıkıcı bulabilir. O an anlarım ki kitap aslında sadece yazılı kelimeler değil; biz okurken kendi geçmişimizi, duygularımızı ve hayallerimizi de yanımızda götürüyoruz.

Şu sıralar Outlander okuyorum. Bu kitapta herkesin farklı bir yöne odaklanabileceğini fark ettim. Kimi okur tarihi detaylara takılır, savaşlara, klanların yaşamına ya da İskoçya’nın kültürüne hayran kalır. Kimi ise Claire ile Jamie’nin aşkına odaklanır. Başka biri içinse zaman yolculuğunun fantastik tarafı ön plana çıkar. Benim için en çok öne çıkan şey, hangi zamanda olursak olalım insanların aynı duyguları taşıması: Sevgi, korku, aidiyet arayışı, kayıp. Claire’in yüzyıllar arasında gidip gelirken yaşadığı çatışmalar bana kendi hayatımda verdiğim kararları düşündürdü.

Sanırım bu yüzden edebiyat çok büyülü: Her kitap herkese aynı şeyi söylemiyor. Daha doğrusu, kitap aynı kalıyor ama her insan kendi yolculuğunu buluyor içinde. Ve belki de en güzeli, aynı kitabın bize hayatın farklı dönemlerinde farklı şeyler anlatabilmesi. Çünkü bazen bir satır, ancak hazır olduğumuzda gerçekten duyuluyor.

Benim için kitaplar, sadece bilgi ya da eğlence değil; aynı zamanda kendimi yeniden tanıma fırsatı. Okudukça hem yazarı hem de kendimi biraz daha keşfediyorum. Ve her seferinde şunu düşünüyorum: Belki de kitapların sırrı, tek bir hakikati herkese dayatmaması. Her kalpte farklı yankılanabilmesi.

Aslında bu durum sadece Outlander için geçerli değil. Çocukken okuduğum Küçük Prens mesela, bana o zamanlar sadece masum bir masal gibi gelmişti. Tilki’nin sözleri tatlı bir öğüt gibi kalmıştı aklımda. Ama büyüdüğümde aynı satırlar bana yalnızlık, dostluk ve sorumluluk üzerine çok daha ağır şeyler fısıldadı. Kitap aynıydı, ama ben değişmiştim.

Sanırım kitaplarla ilişkimizi özel kılan şey tam da bu. Onlar zamanla eskimiyor, çünkü biz değiştikçe bize yeni yüzlerini gösteriyorlar. 20 yaşında okuduğunuz bir roman size umut verirken, 40 yaşında aynı kitabı elinize aldığınızda hayal kırıklıklarınıza ayna tutabiliyor. Hatta bazen bir kitap sizi hiç etkilemez, ama yıllar sonra bir gün elinize aldığınızda hayatınızın tam merkezine dokunur.

Her kitap herkese aynı şeyi söylemez; aynı insana bile farklı zamanlarda farklı şeyler söyler. Belki de edebiyatın büyüsü budur: Binlerce farklı kalpte, binlerce farklı yankı uyandırabilmesi. Ve biz okudukça sadece yazarın dünyasına değil, kendi iç dünyamıza da yolculuk ederiz. “Bugün bana Outlander bunu söylüyor. Belki yıllar sonra tekrar açtığımda, bambaşka bir şey söyleyecek. Kitapların güzelliği de burada değil mi zaten?”